МАТЕМАТИКАЛЫҚ МОДЕЛЬДІ ПАЙДАЛАНА ОТЫРЫП, ӨСКЕМЕН, СЕМЕЙ ҚАЛАЛАРЫ МЕН ПАВЛОДАР ОБЛЫСЫНДАҒЫ СУИЦИД ДЕҢГЕЙІН БОЛЖАУ
DOI:
https://doi.org/10.34689/mq6zxb49Кілт сөздер:
эпидемиология, суицид, өлім тенденциясы, ҚазақстанАңдатпа
Кіріспе. Өз-өзіне қол жұмсау бүкіл әлемде қоғамдық денсаулық сақтаудың күрделі мәселесі болып табылады. Жыл сайын 726 000 адам өз-өзіне қол жұмсау салдарынан қайтыс болады және одан да көп адам өзіне қол жұмсауға әрекеттенеді. Әрбір өз-өзіне қол жұмсау - бұл марқұмның отбасы үшін ұзаққа созылатын салдары бар отбасыларға, қауымдастықтарға және бүкіл елдерге әсер ететін қайғылы оқиға. Мақсаты: Математикалық модель арқылы Өскемен, Семей және Павлодар облысындағы суицидтің болжамын есептеу. Құралдар мен әдістер: Когортты ретроспективті зерттеу. Абсолютті және салыстырмалы көрсеткіштерді көрсету үшін сипаттама статистикасы пайдаланылды. Студенттің t-тесті қалыпты таралу жағдайында екі топтағы ортаны салыстыру үшін пайдаланылды. Екі сапалық айнымалылар арасындағы ортаны салыстыру үшін Пирсон хиквадрат сынағы қолданылды. 2013-2022 жылдар аралығында Өскемен, Семей және Павлодар облыстарының сотмедициналық сараптамаларынан деректер жиналды, оның ішінде суицидтен 3657 адам қайтыс болды. Айнымалылар: жасы, жынысы, тұрғылықты жері. Нәтижелер. Өңірлер арасында өз-өзіне қол жұмсау бойынша бірінші орында Павлодар облысы (45,6%), екінші орында Өскемен (30,8%), ең аз Семей қаласында (23,6%); . Жынысы бойынша аяқталған суицидтердің саны халықтың ерлер бөлігінде (84,5%) байқалады. Модель деректерді келесідей сипаттайды: 2022 жылға суицидтің нақты деңгейі 100 мың адамға 20,8 жағдайға сәйкес келді, болжамды - 100 мың адамға 21,2 жағдай; 2023 жылға – 100 мың адамға 20,6 жағдай, болжамды – 100 мың адамға 21,1 жағдай. Біздің үлгі бойынша суицид деңгейі 2024 жылдан 2028 жылға дейін 100 мың адамға шаққанда 20,9 жағдайдан 100 мың адамға 20,4 жағдайға дейін төмендейді деп болжануда. Қорытындылар. Зерттелген аймақтарда суицидтің жоғары көрсеткіштері сақталуда. Біздің үлгі бойынша суицид деңгейі 2024 жылдан 2028 жылға дейін 100 мың адамға шаққанда 20,9 жағдайдан 100 мың адамға 20,4 жағдайға дейін төмендейді деп болжануда.
Әдебиеттер тізімі
Apbassova M., Apbassova S.A., Shabdarbayeva D.M., Chaizhunusova N.Zh., Bulegenov T.A., Mutig K., Mussina A.A., Baurzhan A.B., Assubayev O.B., Dyusembayev A.К., Lepesbayev M.N., Amantayeva G.K., Tatykayeva U.B., Svitich T.N., Shalgumbayeva G.M., Dyussupov A.A. Suicide rate forecasting in the cities of Ust-Kamenogorsk, Semey, and Pavlodar region using a mathematical model // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2024. Vol.26 (5), pp. 108-114. doi 10.34689/SH.2024.26.5.014
Апбасова М., Апбасова С.А., Шабдарбаева Д.М., Чайжунусова Н.Ж., Булегенов Т.A., Мутиг К., Мусина А.А., Бауржан А.Б., Асубаев О.Б., Дюсембаев А.К., Лепесбаев М.Н., Амантаева Г.К., Татыкаева У.Б., Свитич Т.Н., Шалгумбаева Г.М., Дюсупов А.А. Прогнозирование уровня суицида в городах Усть Каменогорск, Семей и Павлодарской области с помощью математической модели // Наука и Здравоохранение. 2024. Т.26 (5). С. 108-114. doi 10.34689/SH.2024.26.5.014
Апбасова М., Апбасова С.А., Шабдарбаева Д.М., Чайжунусова Н.Ж., Булегенов Т.A., Мутиг К., Мусина А.А., Бауржан А.Б., Асубаев О.Б., Дюсембаев А.К., Лепесбаев М.Н., Амантаева Г.К., Татыкаева У.Б., Свитич Т.Н., Шалгумбаева Г.М., Дюсупов А.А. Математикалық модельді пайдалана отырып, Өскемен, Семей қалалары мен Павлодар облысындағы суицид деңгейін болжау // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2024. Т.26 (5). Б. 108-114. doi 10.34689/SH.2024.26.5.014
Жүктеулер
Жарияланды
Лицензия
Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»
Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.