SEMEY MEDICAL UNIVERSITY

(Nauka i Zdravookhranenie)

Рецензияланатын медициналық ғылыми-практикалық журнал

Ғылым және денсаулық сақтау

Кеңейтілген іздеу

РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕРГЕ ҰШЫРАҒАН ХАЛЫҚТЫ КӨПЖЫЛДЫҚ БАҚЫЛАУ ТӘЖІРИБЕСІ: ӨҢІРЛІК ДЕНСАУЛЫҚ МОНИТОРИНГІ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ ҮШІН САБАҚТАР

Авторлар

DOI:

https://doi.org/10.34689/mxfnqa07

Кілт сөздер:

радиациялық әсер, денсаулықты бақылау, қалқанша безі, Семей ядролық сынақ полигоны, когорттық зерттеу

Аңдатпа

Кіріспе. Семей ядролық сынақ полигонына жақын орналасқан елді мекендерде тұратын халықтың денсаулық жағдайы 20 жылдан астам уақыт бойы жүйелі түрде бақыланып келеді. Бұл зерттеуде радиациялық әсерге аса сезімтал ағзалардың бірі – қалқанша безі ауруларына ерекше назар аударылды. Материалдар мен әдістер. Зерттеуге 1998–2002 жылдар аралығында қалқанша безінің ультрадыбыстық тексеруінен өткен 3240 адам енгізілді. Мониторинг барысында өмірлік мәртебе, клиникалық диагноздар және медициналық деректер тұрақты түрде жаңартылып отырды. 2023–2024 жылдары 1099 тірі қатысушы арасында сауалнама жүргізіліп, мінез-құлықтық және репродуктивті факторлар бағаланды. Жеке дозалар жас, тұрғылықты жер және тамақтану үлгілерін ескере отырып қайта есептелді. Нәтижелер. Сауалнамаға қатысқандардың 63%-ында қалқанша безі ауруы анықталған, ал 33%-ы гормоналды терапия алған. Ең жоғары көрсеткіштер 100–300 мГр дозасын алғандар арасында тіркелді. Анкеталық, клиникалық және дозиметриялық деректерді біріктіру арқылы дозалық тәуелділік пен қауіп факторлары арасындағы байланыс айқындалды. Қорытынды. Созылмалы радиациялық әсердің эндокриндік денсаулыққа ұзақ мерзімді әсері дәлелденді. Бұл зерттеу аймақтық деңгейде тұрақты денсаулық мониторингін дамыту қажеттігін көрсетеді және басқа да зардап шеккен өңірлерге үлгі бола алады.

Автор өмірбаяндары

  • Қазбек Апсаликов

    Professor, MD, Semey, Kazakhstan, e-mail: k.n.apsalikov@mail.ru, (https://orcid.org/0000-0001-5759-96325).

  • Меруерт Масабаева

    Center of Research Laboratory of NCJSC “Semey Medical University”, Semey city, Republic of Kazakhstan Postal address: Republic of Kazakhstan, 071400, Semey city, 103 Abay Kunanbayev str. Е-mail: meruyert.massabayeva@smu.edu.kz Mobile phone number: +77007770230

  • Александра Липихина

    Candidate of Biological Sciences, Deputy Director for Scientific Affairs, Research Institute of Radiation Medicine and Ecology, NCJSC “Semey Medical University” Semey, Kazakhstan, e-mail: a.v.lipikhina@mail.ru, (https://orcid.org/0000-0001-6980-999X).

  • Алик Токанов

    Director, candidate of Medical Sciences. Research Institute of Radiation Medicine and Ecology, NCJSC “Semey Medical University” Semey, Kazakhstan, e-mail: tokanov81@inbox.ru, (https://orcid.org/0000-0001-6306-8625)

  • Юлия Брайт

    Master of Science, Head of Scientific Department, Research Institute of Radiation Medicine and Ecology, NCJSC “Semey Medical University” Semey, Kazakhstan,e-mail: d.yuliay@mail.ru, (https://orcid.org/0000-0001-8988-732X).

  • Фаина Коновалова

    Researcher, Research Institute of Radiation Medicine and Ecology, NCJSC “Semey Medical University” Semey, Kazakhstan, e-mail: faina_lebedinskaya@mail.ru, (https://orcid.org/0000-0001-6304-6047).

  • Алмагуль Мансарина

    Researcher, Research Institute of Radiation Medicine and Ecology, NCJSC “Semey Medical University” Semey, Kazakhstan, e-mail: a.mansarina@mail.ru, (https://orcid.org/0000-0003-1959-3224).

Әдебиеттер тізімі

Apsalikov K.N., Massabayeva M.M., Lipikhina A.V., Tokanov A.M., Brait Yu.Y., Konovalova F.V., Mansarina A.E. Experience of long-term observation of an exposed population: lessons for regional health monitoring programs // Nauka i Zdravookhranenie [Science & Healthcare]. 2025. Vol.27 (4), pp. 14-20. doi 10.34689/SH.2025.27.4.002

Апсаликов К.Н., Масабаева М.М., Липихина А.В., Токанов А.М., Брайт Ю.Ю., Коновалова Ф.В., Мансарина А.Е. Опыт многолетнего наблюдения за пострадавшей популяцией уроки для региональных программ мониторинга здоровья // Наука и Здравоохранение. 2025. Vol.27 (4), С. 14-20. doi 10.34689/SH.2025.27.4.002

Апсаликов Қ.Н., Масабаева М.М., Липихина А.В., Тоқанов А.М., Брайт Ю.Ю., Коновалова Ф.В., Мансарина А.Е. Жүрек және оның жүйке құрылымдарының морфофункциясы туралы заманауи көзқарас // Ғылым және Денсаулық сақтау. 2025. Vol.27 (4), Б. 14-20. doi 10.34689/SH.2025.27.4.002

Жүктеулер

Жарияланды

2025-11-03

Журналдың саны

Нөмір 27 № 4 (2025): Шығарылым 4

Бөлім

Статьи

Категориялар

Лицензия

Авторлық құқық (c) 2025 Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение»

Creative Commons лицензиясы

Бұл жұмыс Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 Дүние жүзінде.

Дәйексөзді қалай келтіруге болады

РАДИАЦИЯЛЫҚ ӘСЕРГЕ ҰШЫРАҒАН ХАЛЫҚТЫ КӨПЖЫЛДЫҚ БАҚЫЛАУ ТӘЖІРИБЕСІ: ӨҢІРЛІК ДЕНСАУЛЫҚ МОНИТОРИНГІ БАҒДАРЛАМАЛАРЫ ҮШІН САБАҚТАР. (2025). Рецензируемый медицинский научно-практический журнал «Наука и здравоохранение», 27(4), 14-20. https://doi.org/10.34689/mxfnqa07

Осы автордың (немесе авторлардың) ең көп оқылатын мақалалары

Ұқсас мақалалар

1-10 тен 273

Бұл мақала үшін Кеңейтілген нұсқалар бойынша ұқсас мақалаларды іздеу.